Ekran Süresi ve Çocuklar: Telefon, Tablet ve Bilgisayar Kullanımı Ne Kadar Olmalı?

Günümüzde çocuklarda ekran süresi en çok tartışılan konulardan biri. Tablet, telefon, bilgisayar ve televizyon artık günlük hayatın parçası. Bununla birlikte, mesele sadece eğlence değildir; ekran kullanımı çocuğun gelişimini, göz sağlığını, dikkat becerilerini ve sosyal ilişkilerini doğrudan etkiler. Bu nedenle, sağlıklı sınırları erken dönemde belirlemek kritik öneme sahiptir.

Peki, ekran süresi çocuklar için ne olmalı? Hangi yaşta ne kadar süre sağlıklıdır? Ve en önemlisi, ekran bağımlılığını nasıl önleriz? Bu yazıda tüm sorulara net ve uygulanabilir yanıtlar bulacaksın.

Yaşa Göre Ekran Süresi: Ne Kadar Olmalı?

0–2 yaş

Bu yaş grubunda ekran maruziyeti önerilmez. Çünkü beyin gelişimi çok hızlıdır ve ekran, öğrenmeyi değil pasifliği destekler.

2–12 yaş

Pratik kural: yaş × 10 dakika. Örneğin 3 yaş için günlük 30 dakika, 8 yaş için 80 dakika uygundur. Ayrıca, bu süre mümkünse ebeveyn gözetiminde ve parçalara bölünerek kullanılmalıdır.

12 yaş ve üstü

Günlük toplam süre 120 dakikayı (2 saat) aşmamalıdır. Bu sınıra telefon, tablet, televizyon ve bilgisayarın tamamı dâhildir.

Not: Sınırlar göz sağlığı açısından da önemlidir. Uzun süre ekrana bakmak göz kuruluğu ve odaklanma sorunlarına yol açabilir.

Okul Öncesi Çocuklarda Ekran Süresi

Okul öncesi dönemde dikkat süresi kısadır ve hızlı uyarıcı değişimleri çocukları daha çok etkiler. Bu nedenle, “yaş × 10 dakika” kuralı burada özellikle işe yarar. Örneğin 3 yaş için 30 dakika, 5 yaş için en fazla 50 dakika uygundur. Ayrıca, içerik yaşa uygun olmalı ve yetişkin eşliğinde izlenmelidir.

Çocuk ve Ekran: Ekran Bağımlılığı Nedir?

Ekran bağımlılığı; ekran süresinin kontrolden çıkması ve oyunu, dersi ya da sosyal etkileşimi gölgelemesi durumudur.

Yaygın belirtiler

• Ekran yokken huzursuzluk, öfke ve ısrar
• Sürekli telefona bakma isteği
• Oyun, spor ve arkadaş etkinliklerini reddetme
• Akademik başarıda düşüş
• Uyku düzeninde bozulma

Telefon ve Tablet Bağımlılığı

Son yıllarda telefon ve tablet kullanımındaki artış, küçük yaşlarda bile bağımlı davranışlara yol açabiliyor.

• 2 yaş çevresi: Bazı çocuklar telefonsuz sakinleşmekte zorlanır, hatta uyku için ekrana ihtiyaç duyar.
• 4 yaş çevresi: Sınırlandırma sırasında öfke nöbetleri daha sık görülebilir.
• Bebekler: Bakım verenin telefonuna sürekli uzanma ve ısrarcı isteme davranışları gelişebilir.

Belirtiler arasında dikkat dağınıklığı, dış dünyaya ilgisizlik ve uyku sorunları öne çıkar. Bu noktada ekranı tamamen kaldırmak yerine, oyun, müzik, fiziksel temas ve açık hava aktiviteleriyle yerine koyma stratejileri etkili olur.

İnternet ve Bilgisayar Bağımlılığı

Oyunlar, sosyal medya ve video platformları uzun süre kullanımda internet bağımlılığı riskini artırır. Üstelik, hareketsizlik; kilo artışı, postür bozuklukları ve göz yorgunluğu gibi sorunları tetikler.

Ne kadar olmalı? Çocuklarda bilgisayar kullanımını yine yaş × 10 dakika kuralına göre planlayın; ancak toplam günlük süreyi 2 saatin altında tutun. Dolayısıyla, ödev ve eğitsel içerikleri planlarken de bu toplamı aşmamaya dikkat edin.

Unutmayın: Tedavi ya da destek sürecinde amaç, ekranı tamamen yasaklamak değil; kontrollü ve amaçlı kullanım alışkanlığı kazandırmaktır.

Ekran Süresini Kontrol Etmek İçin Ebeveynlere Öneriler

• Model olun: Çocuklar önce ebeveynlerini taklit eder. Siz ekranı sınırladığınızda, çocuk da öğrenir.
• Alternatifler sunun: Spor, sanat ve doğa yürüyüşleri ekranın yerini etkili biçimde doldurur.
• Net kurallar koyun: “Yemekte ekran yok” gibi basit kurallar tutarlılığı artırır.
• Erken sınır koyun: Sınırları küçük yaşta koymak, sorun büyümeden etkili olur.
• Dijital içerik seçin: Öncelikle yaşa uygun, reklamsız ve eğitici içerikleri tercih edin.
• Uzman desteği alın: Sorun ilerlediyse, internet bağımlılığı için bir uzmandan destek isteyin.

Sonuç: Çocuk ve Ekran Arasında Denge

Çocuklarda ekran süresi tek bir cevabı olmayan; ama herkes için önemli bir konudur. Ekran bağımlılığı hem akademik başarıyı hem de sosyal gelişimi olumsuz etkileyebilir. Buna karşın, ebeveynlerin bilinçli tutumu, öğretmenlerin desteği ve okulun doğru planlamasıyla ekran süresi kontrol altına alınabilir.

Sonuç olarak, mesele ekranı tümden yasaklamak değil; çocuğu dijital dünyada sağlıklı ve amaçlı biçimde yönlendirmektir. Böylece eğitici içeriklerden faydalanırken, göz sağlığı ve genel iyilik hâli için güvenli sınırlar korunur.