Boşanmış Ailələrdə Uşaq Psixologiyası: Təsirlər və Həll Yolları
Boşanma təkcə iki insanın yollarını ayırması deyil — bu, uşaq üçün də həyatda böyük bir dəyişiklik deməkdir. Xüsusilə boşanmış ailə uşaqları, ana və atasının ayrılığı ilə birlikdə emosional, sosial və psixoloji baxımdan çətin bir dövrə daxil ola bilirlər.
Uşaqlar bu mərhələdə qarışıqlıq, qorxu, kədər və günahkarlıq hissləri yaşaya bilər. Onlar tez-tez “məni sevmədikləri üçün ayrıldılarmı?” kimi suallar verə və özlərini məsul hiss edə bilərlər. Bu səbəbdən, valideynlərin boşanma sonrası uşağa yanaşma tərzi, bu prosesin nə dərəcədə sağlam şəkildə keçəcəyini müəyyən edən ən vacib amildir.
Bəs boşanmış ailə uşağının psixologiyası necə təsirlənir?
Uşaqlar hansı çətinliklərlə üzləşirlər və valideynlər bu dövrdə nələrə diqqət etməlidirlər?
🔒 Məxfilik və Etik Prinsiplər
🎓 Uşaq Psixoloqu
🗓 ️İlk Görüş: Qiymətləndirme
Boşanmış Ailədə Uşaq Psixologiyası
Boşanmış ailə uşağının psixoloji vəziyyəti, uşağın yaşına, xarakter xüsusiyyətlərinə və boşanma prosesinin necə idarə olunduğuna görə dəyişə bilər.
- Məktəbəqədər dövrdə uşaq boşanma anlayışını tam qavramaqda çətinlik çəkə bilər. Tez-tez ayrılığın öz günahı olduğunu düşünür və bu da günahkarlıq hissi yaradır.
- İbtidai sinif yaşlarında uşaqda qəzəb, narahatlıq və günahkarlıq hissləri daha güclü şəkildə müşahidə oluna bilər.
- Yeniyetməlik dövründə isə boşanma kimlik formalaşmasına təsir göstərə bilər; üsyankar davranışlar, dərs uğurlarında enmə və ya daxilə qapanma halları baş verə bilər.
Uşağın bu dövrdə ən əsas ehtiyacı, hər iki valideyn tərəfindən də sevilməkdə davam etdiyini və tərk edilmədiyini hiss etməkdir.
Boşanmış Ailə Uşağı Hansı Çətinlikləri Yaşayır?
- Etibarsızlıq hissi: Ayrılıq uşağın əsas güvən duyğusunu sarsada bilər.
- Aidiyyət problemi: “Hansı ev mənim evimdir?” sualı uşağın zehnində qarışıqlıq yarada bilər.
- Məktəb problemləri: Diqqət dağınıqlığı və dərs müvəffəqiyyətində azalma müşahidə oluna bilər.
- Davranış çətinlikləri: Qəzəb partlayışları, aqressiya və sosial təcrid kimi davranışlar görünə bilər.
- Narahatlıq və depressiya: Xüsusilə yeniyetməlik dövründə bu hallar daha qabarıq şəkildə özünü göstərə bilər.
Boşanma Dövründə Valideynlərin Etməli Olduqları
- Uşağı tərəf seçməyə məcbur etməyin.
- Daimi görüşləri qoruyun: Uşaq hər iki valideynlə də güvənli əlaqəni davam etdirməlidir.
- Açıq ünsiyyət saxlayın: Uşağın suallarını cavabsız qoymayın.
- Gündəlik qaydaları qoruyun: Həyatdakı sabitlik uşağa təhlükəsizlik hissi verir.
- Duyğularını ifadə etməsinə icazə verin: Ağlamaq, danışmaq və paylaşmaq şəfa prosesinin bir hissəsidir.
Məktəb və Sosial Həyatdakı Təsirlər
- Dost münasibətlərində çəkingenlik və ya etimadsızlıq yarana bilər.
- Dərs göstəricilərində azalma müşahidə oluna bilər.
- Uşağın psixoloji dəstək ehtiyacı arta bilər.
Məktəb, uşağın ikinci təhlükəsiz mühiti olmalıdır. Müəllim və pedaqoqların anlayışlı və dəstəkləyici yanaşması bu dövrü daha rahat keçməyə kömək edir.
Peşəkar Dəstək Nə Zaman Lazımdır?
- Uşaqda davamlı narahatlıq, qorxu və ya depressiya əlamətləri müşahidə olunursa
- Akademik nailiyyətlərdə ciddi enmə varsa
- Dost münasibətlərindən tam uzaqlaşırsa
- Yuxu və ya qidalanma problemləri yaranırsa
Bu hallarda bir psixoloqun və ya uşaq terapevtinin dəstəyi vacibdir. Oyun terapiyası, ailə terapiyası və ya fərdi məsləhət prosesi uşağın emosional bərpasına kömək edə bilər.
Boşanma mənfi nəticə olmaq məcburiyyətində deyil
Boşanma, uşağın həyatını mütləq mənada pozmaq məcburiyyətində deyil. Əksinə, sağlam ünsiyyət, səbir və şərtsiz sevgi ilə bu prosesdən emosional cəhətdən daha güclü bir uşaq çıxmaq mümkündür.
Valideynlərin ən çox maraqlandıqları mövzular
1Uşağımın Psixoloqa Getməli Olduğunu Necə Anlaya Bilərəm?
▾
Hər bir uşaq bəzən çətin davranışlar göstərə bilər.Lakin bu vəziyyət uzun müddət davam edir, uşağınızın gündəlik həyatına, məktəb uğurlarına və ya sosial münasibətlərinə mənfi təsir göstərirsə, mütəxəssis dəstəyi almaq faydalı olar.Məsələn; tez-tez baş verən qəzəb tutmaları, içinə qapanma, güclü narahatlıq, qardaş qısqanclığı, diqqət pozuntusu, altını islatma, dırnaq yemə və ya tiki kimi hallar, mütəxəssis müdaxiləsinin zəruri olduğuna işarə edə bilər.
2Seanslar nə qədər davam edir?
▾
Seanslar, adətən 45–50 dəqiqə davam edir.Bu müddət uşağın yaşına, diqqət səviyyəsinə və görüşün məzmununa əsasən dəyişə bilər.İlk görüşlərdə valideynlə birgə qiymətləndirmə aparıldığı üçün müddət bir qədər fərqli ola bilər.Daimi seanslarda isə uşağın diqqətini itirmədən səmərəli terapiya prosesi təmin etmək üçün 45–50 dəqiqə ən uyğun zamandır.
3Neçə seans tələb olunur?
▾
Dəstək prosesi zamanı seansların sayı, uşağın yaşadığı problemin növünə, dərinliyinə və istifadə olunan terapevtik yanaşmaya görə dəyişə bilər.Bəzi hallarda 8–12 seans kifayət edə bilər, lakin daha mürəkkəb hallarda proses 24 seansa qədər uzana bilər.Travma kimi dərin təsirli vəziyyətlərdə isə daha uzunmüddətli görüşlərə ehtiyac duyula bilər.Seansların davamlı şəkildə keçirilməsi, prosesin səmərəliliyini və müalicənin təsir gücünü artırır.
4İlk görüşdə nə edilir?
▾
İlk görüş adətən valideynlərlə birlikdə keçirilir.Bu görüş zamanı uşağın inkişaf tarixi, qarşılaşdığı çətinliklər və ailənin gözləntiləri ətraflı şəkildə müzakirə olunur.Daha sonra prosesin necə davam edəcəyi barədə məlumat verilir və ailə ilə birlikdə terapiyanın məqsədləri müəyyənləşdirilir.Növbəti seanslarda uşaqla tanışlıq görüşləri keçirilir. Bu mərhələdə etibarlı və təhlükəsiz mühit yaradılır, uşağın özünü ifadə etməsi təşviq olunur və emosional əlaqə formalaşdırılır.
5Uşağım görüşlərə gəlmək istəməzsə nə olar?
▾
Bəzi uşaqlar ilk mərhələdə yeni mühitə daxil olarkən və ya tanımadığı bir mütəxəssislə görüşərkən çəkingən davrana bilərlər.Bu tamamilə təbii bir vəziyyətdir.Görüşlər zamanı oyun, rəsm, hekayə və yaradıcılıq fəaliyyətləri vasitəsilə uşaq üçün təhlükəsiz, səmimi və dəstəkləyici bir mühit yaradılır.Zəruri hallarda, ilk seanslarda valideynin qısa müddətli iştirakı da təmin edilə bilər.
6Valideynlər də görüşlərdə iştirak edirmi?
▾
Terapiya prosesi yalnız uşaqla məhdudlaşmır; ailə ilə əməkdaşlıq böyük əhəmiyyət daşıyır.
Müntəzəm aralıqlarla keçirilən valideyn görüşmələri zamanı seanslardakı irəliləyiş müzakirə olunur və ev şəraitində tətbiq oluna biləcək tövsiyələr verilir.
7Onlayn görüş mümkündürmü?
▾
Uşaqlarla aparılan seanslar, imkan daxilində üzbəüz şəkildə həyata keçirilir.
Lakin valideynlərlə olan görüşlər həm onlayn, həm də üzbəüz formatda keçirilə bilər.