Uşaqlarda Sidik Saxlaya Bilməmək: Səbəbləri, Əlamətləri və Həll Yolları
Uşaqlıq dövründə ən çox rast gəlinən problemlərdən biri sidik saxlamada çətinlik – yəni alt islatma problemidir. Valideynlər üçün narahatedici bir vəziyyət olsa da, bu hal uşaqların inkişaf prosesində tez-tez qarşılaşdığı və böyümə ilə birlikdə düzələ bilən bir vəziyyətdir. Xüsusilə gecə yuxusu zamanı baş verən alt islatma halları, ailə daxilində narahatlıq və çaresizlik hisslərinə səbəb ola bilər. Lakin bu vəziyyətin doğru şəkildə anlaşılması, dəyərləndirilməsi və səbirli yanaşma ilə idarə olunması uşağın rifahı baxımından böyük əhəmiyyət daşıyır.
🔒 Məxfilik və Etik Prinsiplər
🎓 Uşaq Psixoloqu
🗓 ️İlk Görüş: Qiymətləndirme
Sidik Saxlaya Bilməmək (Enurezis) Nədir?
Tibbi ədəbiyyatda “enurezis” adlandırılan alt islatma, uşağın artıq sidik ifrazını idarə etmə bacarığına sahib olmasına baxmayaraq, gündüz və ya gecə qeyri-iradi şəkildə sidik qaçırması halıdır. Adətən bu vəziyyət 5 yaşdan sonra da davam edirsə, bir problem kimi qiymətləndirilir.
Uşaqların əksəriyyəti inkişaf prosesi zamanı sidik nəzarətini tədricən öyrənirlər. Lakin bəzi uşaqlarda bu proses daha uzun çəkə bilər.Uşaqlarda alt islatma problemi çox zaman utanma, özünə inam itkisi və sosial münasibətlərdə çətinliklərə səbəb olur.
Bu səbəbdən vəziyyətə həssaslıqla, anlayışla və mühakiməsiz şəkildə yanaşmaq vacibdir.
Uşaqlarda Sidik Saxlaya Bilməmək Nəyə Görə Baş Verir?
Alt islatma probleminin tək bir səbəbi yoxdur — bu vəziyyət çox zaman bioloji, psixoloji və ətraf mühit faktorlarının birləşməsi nəticəsində yaranır.
- Genetik amillər: Ailəsində oxşar problem olan uşaqlarda daha çox müşahidə olunur.
- Sidik kisəsinin inkişafı: Kisənin həcmi kiçik və ya əzələləri yetərincə inkişaf etməmiş ola bilər.
- Dərin yuxu: Uşaq sidiyə getmə ehtiyacı hiss etdikdə oyanmadığı üçün yatağını isladar.
- Stres və narahatlıq: Ailədaxili gərginlik, yeni qardaşın doğulması, məktəb dəyişimi və s. hallarda problem arta bilər.
- Tibbi səbəblər: Sidik yolları infeksiyaları, qəbizlik və bəzi digər sağlamlıq pozuntuları.
Xüsusilə gecə alt islatma (enurezis nokturna) daha çox bioloji və yuxu vərdişləri ilə əlaqəlidir.
Gecə Alt Islatma (Enurezis Nokturna)
Bu vəziyyət 5 yaşdan yuxarı uşaqların təxminən 15%-də müşahidə olunur. Uşaq gecə yuxuda sidiyini saxlaya bilmir və səhər oyandığında yatağının islanmış olduğunu görür.
Ən vacib məqam: ➡️ Uşaq bunu bilərəkdən etmir. Alt islatma onun nəzarətindən kənar, qeyri-iradi baş verir və çox vaxt uşaq da bundan utanır.
Yuxuda Alt Islatmanın Psixoloji Təsirləri
- Digər dostlarının evində qalmaq istəməz.
- Özünə inam azalır.
- Özünü günahkar hiss edə bilər.
- Ailə münasibətlərində gərginlik yaşanar.
Bu səbəbdən, alt islatma problemi yalnız fiziki deyil, eyni zamanda psixoloji aspektdən də qiymətləndirilməlidir.
Uşaqlarda Sidik Saxlaya Bilməməyin Əlamətləri
Əsas simptom alt islatmadır, lakin bəzən əlavə göstəricilər də müşahidə oluna bilər::
- Gündüz saatlarında da sidik qaçırma
- Sidik ifrazı zamanı yanma və ya ağrı
- Çox tez-tez sidiyə çıxma ehtiyacı
- Sidiyi uzun müddət saxlama vərdişi
- Gecə yuxuda narahatlıq və tər basma
Bu hallar bəzən tibbi səbəblərin göstəricisi ola bilər və mütəxəssis tərəfindən qiymətləndirilməlidir.
Uşaqlarda Alt Islatma ilə Mübarizə Üçün Valideynlərə Tövsiyələr
Valideynlərin ən çox verdiyi sual: “Uşağım altını isladır, nə etməliyəm?” İşte faydalı addımlar:
- ❌ Uşağı qınamayın: Bu davranış şüurlu deyil.
- 💧 Axşam maye qəbulunu azaldın: Yatmazdan 1–2 saat əvvəl su içməsini məhdudlaşdırın.
- 🚻 Tuvalet vərdişi yaradın: Hər gecə yatmazdan əvvəl sidiyə çıxmasını təmin edin.
- ⏰ Gecə oyandırma metodu: Müəyyən saatlarda uşağı oyadıb tuvaletə aparmaq faydalı ola bilər.
- 🌟 Müsbət yanaşın: Quru keçən gecələrdə uşağı tərifləyin və kiçik mükafatlarla motivasiya edin.
- 🌿 Stressi azaldın: Məktəb, qardaş qısqanclığı və ailədaxili problemləri mümkün qədər yüngülləşdirin.
Bu üsullar çox hallarda gecə alt islatma tezliyini azaldır və uşağın özünə inamını gücləndirir.
Uşaqlarda Alt Islatmanın Müalicəsi
Bəzi uşaqlarda bu problem zamanla öz-özünə keçə bilər. Lakin 7 yaşdan sonra davam edərsə, mütəxəssis yardımı zəruridir.
- 🧠 Davranış terapiyası: Yataq isladıldığında xəbərdarlıq edən siqnal (alarm) cihazları təsirli ola bilər.
- 💊 Dərman müalicəsi: Zəruri hallarda həkim tərəfindən təyin olunur.
- 🎯 Psixoloji dəstək: Narahatlıq və streslə əlaqəli hallarda oyun terapiyası və ailə məsləhət xidməti çox faydalıdır.
Müalicə prosesində səbir və davamlılıq ən vacib iki faktordur.
Ailələr üçün Ən Vacib Məlumat
- Uşağı utanmağa məcbur etməyin.
- Problemi başqalarının yanında dilə gətirməyin.
- “Hələ də altını isladır” kimi ifadələrdən çəkinin.
- Səbirli olun — bu vəziyyətin aradan qalxması zaman və anlayış tələb edir.
Valideynlərin ən çox maraqlandıqları mövzular
1Uşağımın Psixoloqa Getməli Olduğunu Necə Anlaya Bilərəm?
▾
Hər bir uşaq bəzən çətin davranışlar göstərə bilər.Lakin bu vəziyyət uzun müddət davam edir, uşağınızın gündəlik həyatına, məktəb uğurlarına və ya sosial münasibətlərinə mənfi təsir göstərirsə, mütəxəssis dəstəyi almaq faydalı olar.Məsələn; tez-tez baş verən qəzəb tutmaları, içinə qapanma, güclü narahatlıq, qardaş qısqanclığı, diqqət pozuntusu, altını islatma, dırnaq yemə və ya tiki kimi hallar, mütəxəssis müdaxiləsinin zəruri olduğuna işarə edə bilər.
2Seanslar nə qədər davam edir?
▾
Seanslar, adətən 45–50 dəqiqə davam edir.Bu müddət uşağın yaşına, diqqət səviyyəsinə və görüşün məzmununa əsasən dəyişə bilər.İlk görüşlərdə valideynlə birgə qiymətləndirmə aparıldığı üçün müddət bir qədər fərqli ola bilər.Daimi seanslarda isə uşağın diqqətini itirmədən səmərəli terapiya prosesi təmin etmək üçün 45–50 dəqiqə ən uyğun zamandır.
3Neçə seans tələb olunur?
▾
Dəstək prosesi zamanı seansların sayı, uşağın yaşadığı problemin növünə, dərinliyinə və istifadə olunan terapevtik yanaşmaya görə dəyişə bilər.Bəzi hallarda 8–12 seans kifayət edə bilər, lakin daha mürəkkəb hallarda proses 24 seansa qədər uzana bilər.Travma kimi dərin təsirli vəziyyətlərdə isə daha uzunmüddətli görüşlərə ehtiyac duyula bilər.Seansların davamlı şəkildə keçirilməsi, prosesin səmərəliliyini və müalicənin təsir gücünü artırır.
4İlk görüşdə nə edilir?
▾
İlk görüş adətən valideynlərlə birlikdə keçirilir.Bu görüş zamanı uşağın inkişaf tarixi, qarşılaşdığı çətinliklər və ailənin gözləntiləri ətraflı şəkildə müzakirə olunur.Daha sonra prosesin necə davam edəcəyi barədə məlumat verilir və ailə ilə birlikdə terapiyanın məqsədləri müəyyənləşdirilir.Növbəti seanslarda uşaqla tanışlıq görüşləri keçirilir. Bu mərhələdə etibarlı və təhlükəsiz mühit yaradılır, uşağın özünü ifadə etməsi təşviq olunur və emosional əlaqə formalaşdırılır.
5Uşağım görüşlərə gəlmək istəməzsə nə olar?
▾
Bəzi uşaqlar ilk mərhələdə yeni mühitə daxil olarkən və ya tanımadığı bir mütəxəssislə görüşərkən çəkingən davrana bilərlər.Bu tamamilə təbii bir vəziyyətdir.Görüşlər zamanı oyun, rəsm, hekayə və yaradıcılıq fəaliyyətləri vasitəsilə uşaq üçün təhlükəsiz, səmimi və dəstəkləyici bir mühit yaradılır.Zəruri hallarda, ilk seanslarda valideynin qısa müddətli iştirakı da təmin edilə bilər.
6Valideynlər də görüşlərdə iştirak edirmi?
▾
Terapiya prosesi yalnız uşaqla məhdudlaşmır; ailə ilə əməkdaşlıq böyük əhəmiyyət daşıyır.
Müntəzəm aralıqlarla keçirilən valideyn görüşmələri zamanı seanslardakı irəliləyiş müzakirə olunur və ev şəraitində tətbiq oluna biləcək tövsiyələr verilir.
7Onlayn görüş mümkündürmü?
▾
Uşaqlarla aparılan seanslar, imkan daxilində üzbəüz şəkildə həyata keçirilir.
Lakin valideynlərlə olan görüşlər həm onlayn, həm də üzbəüz formatda keçirilə bilər.
