Məktəbəqədər Uşaqlarda Dırnaq Yemə və Barmaq Əmmə Vərdişi: Səbəbləri və Necə Qarşısını Almaq Olar
Məktəbəqədər dövrdə bəzi vərdişlər valideynləri narahat edə bilər. Xüsusilə dırnaq yemə və barmaq əmmə kimi davranışlar bu yaş dövründə tez-tez müşahidə olunur. Bu vərdişlər ilk baxışda zərərsiz görünə bilər, lakin uzun müddət davam etdikdə həm fiziki sağlamlığa, həm də psixoloji inkişafa mənfi təsir göstərə bilər.
🔒 Məxfilik və Etik Prinsiplər
🎓 Uşaq Psixoloqu
🗓️ ️İlk Görüş: Qiymətləndirme
Məktəbəqədər Dövrdə Dırnaq Yemə Nədir?
Məktəbəqədər dövrdə dırnaq yemə, uşağın narahatlıq, sıxıntı, cansıxıntı və ya sadəcə vərdiş halına gəlmiş davranış nəticəsində dırnaqlarını dişləməsi və ya qoparması halıdır. Bu davranış adətən 3–6 yaş arası uşaqlarda müşahidə olunur.
- Uşaq çox vaxt bu hərəkəti özünün belə fərqinə varmadan edir.
- Stresli dövrlərdə, yeni qardaşın doğulması və ya məktəbə başlama kimi dəyişikliklər zamanı bu davranış daha da artar.
- Əgər vərdiş davamlı hala gələrsə, dırnaqların quruluşu pozular və ağız-diş sağlamlığı ilə bağlı problemlər yarana bilər.
Barmaq Əmmə Vərdişi
Barmaq əmmə körpəlik dövründə təbii bir refleksdir; lakin bu davranış 4–5 yaşdan sonra da davam edirsə, diqqətlə izlənilməlidir.
- Uşaq barmağını əmdikcə rahatlayır.
- Xüsusilə yuxuya keçid zamanı və ya stress anlarında bu davranışı təkrarlayır.
- Uzun müddət davam etdikdə isə diş və çənə quruluşunda dəyişikliklər yarada və sosial münasibətləri çətinləşdirə bilər.
Dırnaq Yemə və Barmaq Əmmənin Səbəbləri
- Narahatlıq və stress: Uşaq gərginliyini bu davranışlarla ifadə etməyə çalışır.
- Cansıxıntı: Oyun və ya diqqətini cəlb edən fəaliyyət olmadıqda bu vərdişlərə yönəlir.
- Təqlid: Ətrafında gördüyü modeli müşahidə edib eyni davranışı tətbiq edir.
- Güvənsizlik: Ailədaxili münaqişələr, qardaş qısqanclığı və ya valideyn ayrılığı kimi hallar təsir göstərə bilər.
- Vərdiş dövrü: Təsadüfən başlayan davranış zamanla avtomatik reaksiya halını alır.
Əlamətləri və Nəticələri
- Barmaqlarda yaralar, dırnaq diblərində infeksiya riski
- Diş və çənə quruluşunda pozulmalar
- Akran münasibətlərində çətinliklər
- Özünə inamda azalma
Bu davranışlar vaxtında fərq edildikdə və düzgün yönləndirmə aparıldıqda, problemin qısa zamanda həll olunması mümkündür.
Valideynlər Üçün Tövsiyələr
- Uşağı qınamayın: Tənqid və cəza narahatlığı artırır; sakit və anlayışlı qalın.
- Duyğularını dinləyin: Onun daxili aləmini danışaraq anlamağa çalışın.
- Alternativlər təqdim edin: Oyun, rəsm çəkmə, stress topu kimi rahatladıcı fəaliyyətlər təklif edin.
- Müsbət motivasiya yaradın: Davranışı göstərmədiyi hallarda kiçik mükafatlarla təşviq edin.
- Rutin yaradın: Daimi yuxu və oyun saatları uşağın narahatlığını azaldır.
- Zərurət olduqda mütəxəssisə müraciət edin: Davranış uzun müddət davam edərsə, uşaq psixoloqunun dəstəyi faydalı olar.
Daxili Mesajı Anlamaq
Hər dırnaq yemə və ya barmaq əmmə sadəcə “pis vərdiş” deyil. Çox vaxt uşaq bu davranışlarla “narahatam” və ya “diqqətə ehtiyacım var” mesajı verir. Valideynlər bu davranışları mühakimə etmədən, müşahidə ilə izlədikdə, problemin həlli daha sürətli və dayanıqlı olur.
Valideynlərin ən çox maraqlandıqları mövzular
1Uşağımın Psixoloqa Getməli Olduğunu Necə Anlaya Bilərəm?
▾
Hər bir uşaq bəzən çətin davranışlar göstərə bilər.Lakin bu vəziyyət uzun müddət davam edir, uşağınızın gündəlik həyatına, məktəb uğurlarına və ya sosial münasibətlərinə mənfi təsir göstərirsə, mütəxəssis dəstəyi almaq faydalı olar.Məsələn; tez-tez baş verən qəzəb tutmaları, içinə qapanma, güclü narahatlıq, qardaş qısqanclığı, diqqət pozuntusu, altını islatma, dırnaq yemə və ya tiki kimi hallar, mütəxəssis müdaxiləsinin zəruri olduğuna işarə edə bilər.
2Seanslar nə qədər davam edir?
▾
Seanslar, adətən 45–50 dəqiqə davam edir.Bu müddət uşağın yaşına, diqqət səviyyəsinə və görüşün məzmununa əsasən dəyişə bilər.İlk görüşlərdə valideynlə birgə qiymətləndirmə aparıldığı üçün müddət bir qədər fərqli ola bilər.Daimi seanslarda isə uşağın diqqətini itirmədən səmərəli terapiya prosesi təmin etmək üçün 45–50 dəqiqə ən uyğun zamandır.
3Neçə seans tələb olunur?
▾
Dəstək prosesi zamanı seansların sayı, uşağın yaşadığı problemin növünə, dərinliyinə və istifadə olunan terapevtik yanaşmaya görə dəyişə bilər.Bəzi hallarda 8–12 seans kifayət edə bilər, lakin daha mürəkkəb hallarda proses 24 seansa qədər uzana bilər.Travma kimi dərin təsirli vəziyyətlərdə isə daha uzunmüddətli görüşlərə ehtiyac duyula bilər.Seansların davamlı şəkildə keçirilməsi, prosesin səmərəliliyini və müalicənin təsir gücünü artırır.
4İlk görüşdə nə edilir?
▾
İlk görüş adətən valideynlərlə birlikdə keçirilir.Bu görüş zamanı uşağın inkişaf tarixi, qarşılaşdığı çətinliklər və ailənin gözləntiləri ətraflı şəkildə müzakirə olunur.Daha sonra prosesin necə davam edəcəyi barədə məlumat verilir və ailə ilə birlikdə terapiyanın məqsədləri müəyyənləşdirilir.Növbəti seanslarda uşaqla tanışlıq görüşləri keçirilir. Bu mərhələdə etibarlı və təhlükəsiz mühit yaradılır, uşağın özünü ifadə etməsi təşviq olunur və emosional əlaqə formalaşdırılır.
5Uşağım görüşlərə gəlmək istəməzsə nə olar?
▾
Bəzi uşaqlar ilk mərhələdə yeni mühitə daxil olarkən və ya tanımadığı bir mütəxəssislə görüşərkən çəkingən davrana bilərlər.Bu tamamilə təbii bir vəziyyətdir.Görüşlər zamanı oyun, rəsm, hekayə və yaradıcılıq fəaliyyətləri vasitəsilə uşaq üçün təhlükəsiz, səmimi və dəstəkləyici bir mühit yaradılır.Zəruri hallarda, ilk seanslarda valideynin qısa müddətli iştirakı da təmin edilə bilər.
6Valideynlər də görüşlərdə iştirak edirmi?
▾
Terapiya prosesi yalnız uşaqla məhdudlaşmır; ailə ilə əməkdaşlıq böyük əhəmiyyət daşıyır.
Müntəzəm aralıqlarla keçirilən valideyn görüşmələri zamanı seanslardakı irəliləyiş müzakirə olunur və ev şəraitində tətbiq oluna biləcək tövsiyələr verilir.
7Onlayn görüş mümkündürmü?
▾
Uşaqlarla aparılan seanslar, imkan daxilində üzbəüz şəkildə həyata keçirilir.
Lakin valideynlərlə olan görüşlər həm onlayn, həm də üzbəüz formatda keçirilə bilər.