Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB): Belirtiler, Özellikler ve Çözüm Yolları
Çocukluk çağında en sık rastlanan nörogelişimsel sorunlardan biri Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB)’dur. Günümüzde pek çok aile, çocuklarının aşırı hareketli, dikkatini toparlayamayan ya da dürtüsel davranışlarını gözlemlediğinde bu tanıyla karşılaşmaktadır.
DEHB’li çocuklar, yalnızca ders başarısında değil, sosyal ilişkilerde ve günlük yaşamda da zorluk yaşayabilir. Ancak doğru yaklaşımlar ve uygun yöntemlerle bu çocukların güçlü yönleri desteklenebilir ve hayat kaliteleri artırılabilir.
🔒 Gizlilik & Etik İlkeler
🎓 Çocuk Psikoloğu
🗓️ İlk Görüşme: Değerlendirme
Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu Olan Çocukların Özellikleri
DEHB olan çocukların özellikleri, yaşlarına ve bozukluğun türüne göre farklılık gösterebilir. Genel olarak üç ana belirti grubu vardır:
1. Dikkat eksikliği belirtileri:
- Ders sırasında dikkatini toparlayamama
- Sık sık eşyalarını kaybetme
- Detaylara özen göstermeme
- Bir işi tamamlarken çabuk sıkılma
2. Hiperaktivite belirtileri:
- Yerinde duramama
- Sürekli koşma, tırmanma ya da hareket etme isteği
- Sessiz aktivitelerde zorlanma
- Aşırı konuşma
3. Dürtüsellik belirtileri:
- Sırasını bekleyememe
- Sorular tamamlanmadan cevap verme
- Aceleci kararlar alma
- Arkadaş ilişkilerinde sabırsızlık
Bu özellikler, çocuğun hem okul performansını hem de sosyal ilişkilerini etkiler.
DEHB’li Çocuğa Nasıl Davranılmalı?
Ebeveynlerin en sık sorduğu sorulardan biri: “DEHB’li çocuğa nasıl davranılmalı?” İşte bazı öneriler:
- Sabırlı olun: Çocuğun davranışlarını kişisel algılamayın.
- Net kurallar koyun: Kısa ve anlaşılır yönergeler verin.
- Rutin oluşturun: Günlük plan çocuğun kontrol duygusunu artırır.
- Olumlu pekiştirme yapın: İstenilen davranışı ödüllendirin.
- Eleştiriden kaçının: Küçük başarılarını dahi övün.
- Uzman desteği alın: Psikolog ya da özel eğitim uzmanı ile işbirliği yapın.
Bu yaklaşımlar, çocuğun davranışlarını düzenlemesine ve özgüven geliştirmesine yardımcı olur.
DEHB Çocuklar İçin Etkinlikler
Çocuğun enerjisini doğru yönlendirmek ve dikkat becerilerini artırmak için DEHB çocuklar için etkinlikler çok önemlidir.
- Fiziksel aktiviteler: Yüzme, basketbol, bisiklet gibi sporlar fazla enerjiyi sağlıklı şekilde harcamayı sağlar.
- Sanatsal etkinlikler: Resim yapmak, müzik aleti çalmak ya da drama çalışmaları odaklanma becerilerini geliştirir.
- Zihin egzersizleri: Puzzle, hafıza kartları, sudoku gibi oyunlar dikkat süresini artırır.
- Günlük plan yapma: Çocuğun kendi sorumluluklarını takip etmesi için çizelgeler kullanılabilir.
- Grup oyunları: Sosyal becerilerin gelişmesi için takım oyunları oldukça faydalıdır.
Bu etkinlikler, hem dikkat hem de sosyal uyum açısından çocuk için destekleyici olur.
DEHB ve Okul Hayatı
DEHB’li çocuklar, okulda en çok dikkatini derse verememe, sıklıkla ayağa kalkma, öğretmeni sık sık bölme gibi davranışlarla öne çıkar. Bu durum akademik başarıyı düşürebilir.
Öğretmenlere düşen rol:
- Çocuğu sık sık azar yerine yönlendirici dil kullanmak
- Kısa ve net talimatlar vermek
- Dersi küçük bölümlere ayırmak
- Öğrenciyi başarılarında motive etmek
Okul ile aile işbirliği sağlandığında çocuğun gelişimi daha sağlıklı olur.
DEHB’li Çocuklarda Güçlü Yönler
Her zorluğun yanında bir avantaj da olabilir. DEHB olan çocukların özellikleri arasında yaratıcı düşünme, pratik zekâ ve yüksek enerji de vardır.
- Farklı düşünme becerileri sayesinde problem çözmede yaratıcı olabilirler.
- İlgi duydukları alana odaklandıklarında yüksek başarı gösterebilirler.
- Liderlik özellikleri gelişebilir.
Bu yönlerin desteklenmesi, çocuğun kendine güvenini artırır.
Dikkat Çekici: DEHB Bir Engel Değil, Farklılıktır
Toplumda DEHB genellikle olumsuz bir etiketle anılsa da aslında bu durum bir “engel” değil, nörogelişimsel bir farklılıktır. Doğru destekle DEHB’li çocuklar hem akademik hem sosyal hayatta başarılı olabilirler.
Ailelerin En Çok Merak Ettikleri
1Çocuğumun Psikoloğa Gitmesi Gerektiğini Nasıl Anlarım?
▾
Her çocuk zaman zaman zorlayıcı davranışlar gösterebilir. Ancak bu durum uzun süre devam ediyor, çocuğunuzun günlük yaşamını, okul başarısını ya da sosyal ilişkilerini olumsuz etkiliyorsa bir uzmandan destek almak faydalı olur. Örneğin; sık öfke nöbetleri, içine kapanma, yoğun kaygı, kardeş kıskançlığı, dikkat sorunları, alt ıslatma, tırnak yeme veya tikler gibi durumlar uzman desteğinin gerekli olduğuna işaret edebilir.
2Seanslar Ne Kadar Sürüyor?
▾
Seanslar genellikle 45–50 dakika sürmektedir. Bu süre, çocuğun yaşına, dikkat süresine ve görüşmenin içeriğine göre esneklik gösterebilir. İlk görüşmelerde aile ile birlikte değerlendirme yapılabileceği için süre biraz daha farklılık gösterebilir. Düzenli seanslarda ise çocuğun dikkatini kaybetmeden verimli bir süreç sağlamak adına 45–50 dakika en uygun zamandır.
3Kaç Seans Gerekir?
▾
Destek sürecinde seans sayısı çocuğun yaşadığı sorunun türüne, derinliğine ve kullanılan yaklaşıma göre değişiklik gösterebilir. Bazı durumlarda 8–12 seans yeterli olabilirken, daha kapsamlı sorunlarda süreç 24 seansa kadar uzayabilir. Travma gibi derin etkiler söz konusu olduğunda ise daha uzun süreli görüşmeler gerekebilir. Seansların düzenli şekilde devam etmesi sürecin verimini artırır.
4İlk Görüşmede Neler Yapılır?
▾
İlk görüşme genellikle ebeveynlerle yapılır. Bu görüşmede çocuğun gelişim öyküsü, yaşadığı zorluklar ve ailenin beklentileri detaylı şekilde ele alınır. Ardından sürecin nasıl ilerleyeceği hakkında bilgi verilir ve aile ile birlikte sürecin hedefleri belirlenir. Sonraki seanslarda çocukla tanışma görüşmeleri yapılır. Bu görüşmelerde güven ortamı oluşturulur ve çocuğun kendini ifade etmesi desteklenir.
5Çocuğum Görüşmelere Gelmek İstemezse Ne Olur?
▾
Bazı çocuklar ilk başta yeni bir ortama girmekte ya da tanımadığı bir uzmanla görüşmekte çekingen davranabilir. Bu durum doğaldır. Görüşmelerde oyun, resim, hikâye ve yaratıcı etkinlikler kullanılarak çocuk için güvenli, samimi ve destekleyici bir ortam oluşturulur. Gerekirse ilk seanslarda ebeveynin kısa süreli katılımı da sağlanabilir.
6Aileler de Görüşmelere Katılıyor Mu?
▾
Süreç yalnızca çocukla sınırlı değildir; aile iş birliği önemlidir. Düzenli aralıklarla aile görüşmeleri yapılarak seanslardaki ilerleme paylaşılır ve evde uygulanabilecek öneriler verilir.
7Online Görüşme Mümkün Mü?
▾
Çocuklarla çalışmalar tercihen yüz yüze yürütülür; ancak ebeveyn görüşmeleri hem online hem de yüz yüze yapılabilir.